بسياري ازدوستان ازشهر های مختلف سوالهاي در مورد شیوه محاسبه اوقات شرعی نموده اند ، که بنده به دلیل عدم وقت کافی به صورت مختصر مطالبی را نوشتم که دوستان عزیز استفاده کنند.

تعریف اول :

محاسبه اوقات شرعی چيست؟

اكثر محاسبات نجومی دارای دقت زیادی می باشند و می‌ توان پدیده های نجومی را با دقتی بهتر از یك ثانیه پیش بینی ‌كرد. اما در مورد پیش بینی اوقات شرعی دو مشكل وجود دارد:

نمایش در ادامه مطلب

۱- طلوع و غروب خورشید، اذان صبح و اذان مغرب پدیده های نجومی هستند كه در آنها شرایط جوی تأثیر فراوانی دارد. دمای هوا، فشار هوا در لایه های مختلف جو و میزان رطوبت هوا از شرایط جوی هستند كه نمی توان آنها را با دقت زیاد پیش بینی كرد و به همین دلیل اوقات شرعی را كه وابسته به این عوامل هستند نمی توان با دقت زیاد پیش بینی كرد و ممكن است با زمان پیش بینی شده حتی تا چند دقیقه اختلاف وجود داشته باشد و نوشتن اوقات شرعی با دقت ثانیه بی معنی است.

۲- اذان ظهر تنها وقت شرعی است كه می توان آن را با دقت یك ثانیه یا كمتر پیش بینی كرد اما این زمان تنها برای یك نقطه خاص صحیح می باشد. در شهر های بزرگ بدلیل وسعت شهر، اختلاف بین اوقات شرعی نقاط شرقی و غربی شهر به بیش از یك دقیقه می رسد. ( در حقیقت هر ۳۸۰ متر، یك ثانیه اختلاف زمانی وجود دارد كه برای شهری با عرض ۲۳ كیلومتر، این اختلاف زمانی به یك دقیقه می رسد) و نوشتن اوقات شرعی با دقت ثانیه حتی اگر بتوان آن را حساب كرد، برای یك شهر ارزش ندارد و بنابر در همه حالت در استفاده از جداول اوقات شرعی، باید جانب احتیاط را رعایت نمود

طبق استفتااتي وهمچنين تحقيقات انجام شده ازتمامي مراجع عظام تقليدتشيع واهل سنت وديگرمذاهب طول يك اذان معمولي 6دقيقه مي باشد .دراينجا به عنوان مثال اگر اذان 12:52دقيقه باشد12:58دقيه مي توان نماز خواند واول وقت است واين 6دقيقه يراي اذان  تمامي نمازهاي پنج گانه است.

وقت نماز مغرب چه زماني است؟

وقت نماز مغرب زمانی است كه سرخی آسمان در طرف شرق (در طرف مقابل غروب خورشید) كه هنگام غروب خورشید پدیدار شده است، از بین برود.

سخنی در باره نحوه محاسبه اوقات شرعي

اوقات شرعي چگونه محاسبه مي شود­؟ همان طور كه مي دانيم در گذشته محاسبه و پيش بيني دقيق و صحيح اين اوقات امكان پذير نبوده است، اما امروزه با پيشرفت تكنولوژي مي توان به راحتي اين مسئله را حل كرد. اوقات شرعي بر اساس حركت خورشيد محاسبه مي شود. طلوع سپيده، هنگام اذان صبح است. در سالهاي قبل اعتقاد بر اين بود كه وقتي مركز قرص خورشيد 4/19 درجه زير افق باشد، سپيده طلوع كرده و اذان صبح است. اما با رصدهايي كه توسط گروه هاي خبره و متخصص در زمان ها و مكان هاي متفاوت صورت گرفت، اين نتيجه حاصل شد كه طلوع سپيده هنگامي است كه مركز قرص خورشيد 7/17 درجه زير افق باشد. با اين كه در حال حاضر ملاك همان 7/17 درجه است، اما امكان دارد منبع بعضي از مراكز 4/19 باشد كه در نهايت سبب اختلاف چند دقيقه اي در اذان صبح مي شود. زمان طلوع خورشيد وقتي است كه لبه بالايي قرص خورشيد از سطح تراز يا سطح صفر (لبه افق) بالا بيايد كه در اين زمان نماز صبح قضا مي شود. اذان ظهر نيز وقتي گفته مي شود كه خورشيد به بيشترين ارتفاع خودش در آسمان برسد كه به آن ترانزيت يا عبور خورشيد مي گويند. اگر نصف النهاري را كه از تهران مي گذرد در فضا گسترش دهيم، نصف النهار ناظر در تهران به وجود مي آيد كه چنانچه خورشيد و يا هر ستاره اي از آن عبور كند ترانزيت يا انتقال اتفاق افتاده است. در هنگام ترانزيت خورشيد به حداكثر ارتفاع نسبت به زمين مي رسد، بنابراين اندازه سايه اشيا و جانداران به كوتاه ترين ميزان خود مي رسد. در اين زمان كه همان هنگام اذان ظهر است مركز قرص خورشيد در جنوب قرار مي گيرد و جهت سايه دقيقا »شمال- جنوب« است. وقت نماز ظهر و عصر از اذان ظهر تا غروب آفتاب است. غروب آفتاب نيز دقيقا همان وقتي است كه لبه بالايي قرص خورشيد از سطح تراز پايين تر مي رود.
پس از غروب خورشيد، ابتدا رنگ سرخي در مغرب و سپس در مشرق مشاهده مي شود كه آن را »حمره مشرقيه« مي نامند. به تدريج كه خورشيد به زير افق فرو مي رود، سايه زمين بالا مي آيد و كم كم سرخي مشرق يا همان مشرقيه را از بين مي برد وقتي اين سرخي به طور كامل زوال يافت هنگام اذان مغرب فرا مي رسد. نتيجه رصدها و مشاهدات و عكاسي هايي كه در اين مورد انجام شده، نشان داده است زماني كه مركز قرص خورشيد به اندازه 5/4 درجه، زير افق رفت »حمره مشرقيه« به طور كامل از بين مي رود و آن هنگام اذان است.

سوال»آيا اوقات شرعي در سالهاي متوالي با يكديگر متفاوت است­و اصولا اين جدول زماني هر چند سال يك بار نياز به تغيير دارد­؟اين اوقات در روزهاي مشابه سالهاي متفاوت، با هم در حد چند ثانيه فرق دارند؛ به عنوان نمونه محل قرار گرفتن زمين در مدارش به دور خورشيد در 3 تير 1384 كمي با 3 تير 1385 متفاوت بود. به عبارت ديگر با پارامترهاي مربوط به خورشيد- مثل بعد و ميل آن- در اين دو روز به هم نزديك اما متفاوت بود. به اين دليل است كه سال 365 روز كامل نيست، بلكه به طور ميانگين 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 46 ثانيه است. بنابراين چون پارامترهاي مذكور تغيير كرده است، اوقات شرعي چند ثانيه اي جابجا مي شود ولي به علت آن كه زمان ها را به دقيقه گرد مي كنيم تفاوت چنداني طي سالهاي متوالي حدود 30 سال به وجود نمي آيد. با اين وجود به طور دقيق هر سال اوقات شرعي را محاسبه و ارائه مي كنيم وطبق فتواي تمامي بايد اوقات شرعي جديد اعلام شود.

نيمه شب شرعي چگونه محاسبه مي شود؟ براي محاسبه نيمه شب شرعي كارهاي زيادي را بايد انجام داد اما براي اطلاع شما عزيزگرامي واطلاع مردم شريف عرض مي كنم كه يك فرمول بسيار ساده وجود دارد كه حدودا شما مي توانيد نيمه شب شرعي را خود حساب كنيد واين اين است كه اگر11:15رابا اذان ظهر آن روز جمع بزنيد نيمه شب شرعي آن روز محاسبه مي شود واين فرمول دقيق نيست ولي مبنا بحساب مي آيد.
آيا نرم افزارهاي هم دراين زمينه  محاسبه اوقات شرعي وجود دارد ؟نرم افزارهاي بسيار پيشرفته اي در اين زمينه وجود دارد كه مي تواند با حساسيت بسيار بالا و دقيق خود در هر لحظه مشخص كند كه خورشيد در يك ساعت و روز معين از سال در چه درجه اي پايين يا بالاي افق قرار گرفته است و بر اين اساس زمان اذان صبح، ظهر و مغرب بر اساس صدم ثانيه محاسبه مي شود.
سپس اين زمان به دقيقه گرد مي شود و در اختيار مراكزي مثل صدا و سيما ،روزنامه ها و يا شوراي فرهنگ عمومي قرار مي گيرد.

درمورد روز توضيح دهيد؟ سوال شما ربطي به اوقات شرعي ندارد ولي برايتان توضيح مختصري مي گوئيم: در اصطلاح نجومی فاصله زمانی بین ظهور اولین جزء از جرم خورشید در مشرق, تا پنهانی آخرین جزء ان در مغرب را روز گویند.
از نظر نجوم, طول روز در هر نقطه از کره زمین بستگی به عرض جغرافیایی, میزان میل خورشید, شیب افق ناظر و مقدار انکسار نور خورشید در جو دارد.
در اولین روز تابستان هر چه از جنوب به سمت شمال پیش رویم به طول روز افزوده شده و بالعکس, در اول زمستان هرچه از جنوب به سمت شمال پیش رویم از طول روز کاسته می شود, میزان اختلاف در مقدار روز با تغییر زاویه میل زمین بین 23/5 - و 23/5+ درجه, همواره در تغییر است.
برای محاسبه طول هر روز, در هر نقطه از کره زمین , می توان از فرمول زیر استفاده کرد:

که در آن h زاویه روز, q عرض جغرافیایی محل و p میزان میل زمین است.
و با استفاده از رابطه زیر, طول روز بر حسب ساعت محاسبه می شود:

کد:

با اضافه نمودن قطر خورشید و با در نظر گرفتن مقدار انکسار نور در جو, بین 7 تا بیش از 20 دقیقه به طول روز افزوده می شود.
و ......
(توضیحاتی در رابطه با ظهر, وقت ظهر , غروب و ........)
و ....
و برای محاسبه زمانی که خورشید به هر یک از فواصل نامبرده می رسد, از فرمول زیر استفاده می شود.

کد:

که در آن a زاویه خورشید تا افق, p زاویه میل زمین, q عرض جغرافیایی محل و h زاویه ساعتی طبق شرح فوق است.

دراين جا بحث خيلي زيادي است وشما مي توانيد به كتب فراواني كه دراين زمينه تاليف شده است مراجعه نمائيد.

ازتمامي مسلمانان جهان التماس دعا داريم.

با تشکر

امین زند